Share on
De samenleving is zelf gebaat bij betere gevangenissen, maar diezelfde samenleving weet dat niet…
Minister Q weet heus wel dat goed functionerende gevangenissen essentieel zijn voor Justitie. En zijn kabinet (de kabinetschef is een voormalig gevangenisdirecteur) weet het zo mogelijk nog beter. Toch lijken de broodnodige hervormingen keer op keer te stranden. Botst de democratie op haar grenzen?
Kennis is al lang aanwezig
Dat blinde repressie niet werkt, is al lang geweten. Dat het contraproductief is om criminelen jarenlang in een gebouw op te sluiten zonder er iets mee te doen, evenzeer. Ook in beleidskringen is deze kennis ruim aanwezig. Hoe komt het dan dat de broodnodige hervormingen niet doorgevoerd raken?
Het antwoord is heel eenvoudig: politici voelen zeer goed aan dat deze materie hen stemmen kost. Het gros van het kiezerskorps haakt af wanneer men verkondigt menselijk – en dus soft – te willen zijn voor gedetineerden. Dit staat haaks op de huidige tijdsgeest van tough on crime. Maar een menselijke Justitie heeft niets met soft te maken, wel alles met verstandig. En als iets verstandig is, moet het mogelijk zijn om de samenleving hiervan te overtuigen. Zij die geloven in de democratie, hebben niet minder dan de morele plicht om deze boodschap in de samenleving uit te dragen. Maar om een boodschap te verkopen, moeten zowel vorm als inhoud aanspreken.
Marketing in het strafrecht gevraagd
De noodkreet van zeventig gevangenisdirecteurs heeft de verdienste de situatie van de gevangenissen (opnieuw) op de agenda te zetten. Maar mensen liggen niet wakker van het feit dat criminelen kort op elkaar gepakt liggen of dat ze op een matras op de grond moeten slapen. Dat er sprake zou zijn van schending van de mensenrechten, is in tegendeel hun verdiende loon. Wie criminaliteit pleegt, moet niet komen janken als hij wat comfort ontbeert, luidt dan de redenering.
Men kan deze gedachtegang betreuren, het zal weinig zoden aan de dijk brengen. Veel nuttiger is het om de nadruk te leggen op het feit dat een goed functionerend gevangeniswezen vooral de samenleving ten goede komt. Leg uit dat mensen niet beter uit de gevangenis komen, naarmate ze er langer moeten verblijven. Argumenteer dat het beter zou zijn, mochten alle gedetineerden kunnen werken, zodat ze hun slachtoffers kunnen (beginnen) vergoeden. Leg uit dat het verstandiger is om gedetineerden gefaseerd en onder voorwaarden vrij te laten, dan hen van de ene dag op de andere zomaar op straat te zetten. Toon aan dat de kans op het plegen van nieuwe criminaliteit kleiner is wanneer de detentie zinvol wordt doorgebracht. Dit alles heeft niets met softe menslievendheid te maken voor gevaarlijke criminelen, maar alles met het verstandig omgaan met veroordeelde daders die ooit terug zullen keren naar de maatschappij. Het is met andere woorden puur eigenbelang.
Maar niet alleen de inhoud is belangrijk. Ook de manier waarop de boodschap verspreid wordt, is cruciaal. Het uitdragen van deze boodschap heeft weinig toegevoegde waarde op academische colloquia waar iedereen hetzelfde vindt. Het gebeurt evenmin door slimme meningen te plaatsen op social media zoals LinkedIn, of zelfs niet via opiniestukken in de zogenaamde kwaliteitspers. Het is leuk om stukken te publiceren en veel likes en positieve reacties te krijgen van gelijkgezinden, maar het brengt ons geen stap verder. Het is in tegendeel hoog tijd om de brug te slaan naar het gros van het kiezerskorps.
In dialoog gaan met de samenleving
Dit is in de eerste plaats een oproep naar de politiek: durf uw visie voor te leggen aan de samenleving. Is dit niet de ultieme democratische test? Wees een leider, geen stemmenronselaar: de mensen zullen wel volgen als de koers juist is en de te volgen weg goed wordt uitgelegd. Maar niet uitsluitend de politiek moet de handen uit de mouwen steken. Ook de academische wereld moet haar stem meer laten horen in het publieke debat. Is het immers niet de taak van de wetenschap om ten dienste te staan van de samenleving? Dit houdt ook in dat men gebruik zal moeten maken van andere dan de gebruikelijke, eerder intellectuele platformen. Verlaat de vertrouwde en veilige academische wereld. Ook de media hebben hierin bijgevolg een taak: het gevoelen leeft dat deze boodschap veel minder gemakkelijk de weg naar het brede publiek krijgt, dan spectaculaire criminaliteit.
In het algemeen moet iedereen die Justitie een warm hart toedraagt, een tandje bijsteken om die brug naar de samenleving te maken. Durf met andere woorden het gesprek aan te gaan. Doe dit in een taal en met argumenten die de samenleving aanspreekt. Doe het op fora die een ruim bereik hebben. Want wie beweert gelijk te hebben, moet in staat zijn ook de samenleving daarvan te overtuigen. Dit geldt zeker voor politici, academici en beleidsmakers. Uiteindelijk streven we allemaal naar een veiligere samenleving. Is het in een democratie dan niet evident dat we diezelfde samenleving uitleggen hoe we daar volgens ons best geraken?
Dit artikel is gereproduceerd met de vriendelijke toestemming van de Jubel.be-website waar het werd gepubliceerd