De relance van het Belgisch stakingsrecht

Geschreven door Willy van Eeckhoutte

Dat er juristen zijn die zich ontpoppen tot uitstekende economen of politicologen, kunnen wij dagelijks vaststellen in de media. Met andere woorden niet enkel de balie, maar de juristerij in het algemeen leidt tot alles.

Het omgekeerde is helaas zelden het geval. Neem nu Thomas Dermine, staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, belast met Wetenschapsbeleid, toegevoegd aan de minister van Economie en Werk. Volgens zijn website is hij een econoom die studies handelsingenieur en politieke wetenschappen heeft gedaan, terloops gezegd: evenmin “exacte wetenschappen” als recht. In De Morgen verklaart hij dat in België het stakingsrecht absoluut is.

Nu weet iedere jurist dat absolute rechten niet bestaan. Ook niet in België, waar nochtans veel bestaat dat elders niet voorkomt.

Absoluut  betekent onbeperkt. Het staat al langer vast dat, zoals om het even welk ander recht, voor het recht te staken wel degelijk beperkingen gelden.

In Europa

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zegt over het recht te staken in niet mis te verstane termen: “ce droit n’a pas de caractère absolu. Il peut être soumis à certaines conditions et faire l’objet de certaines restrictions” (EHRM 21 april 2015 (ER.NE/Spanje, nr. 33).

Bij het Hof van Justitie van de Europese Unie luidt het: “Weliswaar moet het recht om collectieve actie te voeren [waaronder het recht te staken] worden erkend als een grondrecht dat integraal deel uitmaakt van de algemene beginselen van gemeenschapsrecht waarvan het Hof de eerbiediging verzekert, doch dit neemt niet weg dat de uitoefening van dit recht aan bepaalde beperkingen kan worden onderworpen.” (HvJ, Grote Kamer, 18 december 2007, Laval un Partneri, punt 91).

Die internationale rechtscolleges doen natuurlijk uitspraak over respectievelijk de verdragsbepalingen die gelden binnen de Raad van Europa en de rechtsinstrumenten van de Europese Unie. Een en ander belet niet per definitie dat het recht tot staken in een lidstaat van die twee organisaties ruimer zou kunnen worden ingevuld, althans voor zover daardoor geen afbreuk wordt gedaan aan de verplichtingen die voortvloeien uit de Europese normen tot naleving waarvan de lidstaten gehouden zijn.

In België

Is België zo’n lidstaat? Is de invulling van het recht te staken door het Belgisch recht wel zo ruim dat in ons land daaraan geen beperkingen zijn gesteld, zoals Thomas Dermine beweert?

Ergens in zijn opleiding politieke wetenschappen zal de staatssecretaris wel gehoord hebben van het beroemde, volgens sommigen beruchte, arrest-De Bruyne van het Belgisch Hof van Cassatie. Uit dat arrest kan weliswaar worden afgeleid dat, op enkele wettelijke beperkingen na (vooral te vinden in de Wet Prestaties Algemeen Belang en de NMBS-wet) naar formeel Belgisch recht het recht te staken aan geen bijzondere voorwaarden is onderworpen (Cass. 21 december 1981, rolnummer 11376). Maar dat betekent nog niet dat het onbeperkt zou zijn. En sinds 1981 – Thomas Dermine was toen nog niet eens geboren – is het recht overigens toch wel wat geëvolueerd.

Zo kan men in een arrest van het Grondwettelijk Hof lezen “Het recht om collectieve actie te voeren [waaronder het recht te staken] kan [naast aan beperkingen op grond van het Unierecht] ook worden onderworpen aan beperkingen krachtens het interne recht, met name teneinde de rechten van anderen te beschermen” (GwH 26 juli 2017, B.23.6).In hetzelfde arrest, op dezelfde plaats, zegt het Grondwettelijk Hof:

« Misbruik van het recht om collectieve actie te voeren wordt niet beschermd en de bevoegde rechter kan maatregelen nemen teneinde een dergelijk misbruik te beëindigen of te veroordelen. »

Ook de Raad van State is van oordeel dat van het recht te staken misbruik kan worden gemaakt (RvSt 5 februari 2009, nr. 190.223). Hij geeft zelfs enkele indicaties over mogelijk misbruik en zegt dat

« Le caractère abusif du droit de grève doit être apprécié en tenant compte à la fois du mode de déclenchement du mouvement de grève et des revendications; qu’ainsi le non respect des règles de concertation et dénonciation préalables pourrait rendre abusif l’exercice du droit de grève si la nature des revendications ne permettait pas de légitimer son déclenchement de manière sauvage. »

Met zijn verwijzing naar het beweerdelijk absolute karakter van het recht te staken in België antwoordt staatssecretaris Thomas Dermine op de vraag of de voor vrijdag a.s. aangekondigde staking wel “verantwoord” is in volle corona. Dat is eigenlijk een antwoord naast de kwestie. Wat legitiem is, is niet altijd verantwoord. Maar dat onderscheid maken is weggelegd voor echte juristen.

Conclusie

Is het stakingsrecht in België absoluut? Absoluut niet. Zeg aan Thomas Dermine dat de rechters het gezegd hebben.